Trong môi trường làm việc năng động ngày nay, khen thưởng nhân viên không chỉ đơn thuần là lời động viên tinh thần mà còn là chiến lược quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao sự phát triển của cá nhân nói riêng và tổ chức nói chung. Việc ghi nhận thành tích ngay lập tức khi nhân viên hoàn thành tốt nhiệm vụ mang lại tác động mạnh mẽ đến tinh thần, sự gắn kết và năng suất làm việc. Bài viết dưới đây, sẽ đi sâu phân tích các khía cạnh tâm lý học và khoa học hành vi đằng sau việc khen ngợi kịp thời, từ đó làm nổi bật những lợi ích tiềm ẩn mà nó mang lại.
1. Lý thuyết tâm lý học về khen ngợi
Lời khen ngợi tưởng chừng đơn giản nhưng lại ẩn chứa sức mạnh to lớn, tác động đến hành vi và tâm lý con người theo hướng tích cực. Thế nên, bạn cần hiểu cơ sở tâm lý học và cách nó tác động lên nhân viên như thế nào để sử dụng cho phù hợp.
1.1 Cơ sở tâm lý học của khen thưởng nhân viên
Theo B.F Skinner, hành vi của con người chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố củng cố. Khen ngợi được xem như một dạng củng cố tích cực, mang lại cảm giác hài lòng và khuyến khích người nhận lặp lại hành vi tương tự trong tương lai. Khi được khen ngợi kịp thời cho những hành vi tốt, nhân viên sẽ có xu hướng duy trì và phát huy những hành vi đó để nhận được nhiều lời khen hơn nữa.
Maslow có đề xuất trong học thuyết tháp nhu cầu của mình rằng, nhu cầu được tôn trọng và tự thể hiện bản thân đóng vai trò quan trọng khi được xếp ở đỉnh tháp. Lời khen ngợi đáp ứng nhu cầu này bằng cách công nhận giá trị của người nhận, giúp họ cảm thấy được trân trọng và có động lực để phát triển bản thân. Khi nhu cầu được tôn trọng được thỏa mãn, nhân viên sẽ cảm thấy hài lòng với công việc và có tinh thần cống hiến cao hơn.
Lý thuyết về tâm lý học khen ngợi con người
1.2 Tác động tâm lý của khen ngợi
Khi được khen ngợi, não bộ sẽ tiết ra dopamine – một loại hormone “hạnh phúc”, tạo cảm giác vui vẻ, khích lệ và thôi thúc con người tiếp tục nỗ lực. Dopamine cũng đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố trí nhớ, tăng cường khả năng học tập và sáng tạo.. Từ đó giúp người được khen tăng cường động lực. Lời khen ngợi ngay lập tức khẳng định giá trị của công việc, khiến nhân viên cảm thấy được ghi nhận và trân trọng, từ đó thúc đẩy tinh thần trách nhiệm và ham học hỏi.
Khen ngợi đúng lúc, đúng chỗ giúp củng cố hành vi, khuyến khích nhân viên lặp lại những thành tích tốt đẹp trong tương lai. Đặc biệt hiệu quả đối với những cá nhân thích thể hiện và mong muốn được cấp trên ghi nhận thành quả. Ngoài ra, lời khen chân thành giúp nhân viên tin tưởng vào khả năng của bản thân, từ đó thúc đẩy sự phát triển và tiến bộ vượt bậc.
2. Khoa học hành vi và lợi ích của việc khen thưởng nhân viên ngay tức thì
Khen ngợi không chỉ mang lại tác động tích cực về mặt tâm lý mà còn ảnh hưởng đến các phản ứng sinh học và hóa học trong cơ thể con người. Có thể dễ dàng nhận biết qua các phản ứng sau:
2.1 Phản ứng sinh học và hóa học
Khi nhận được lời khen ngợi, não bộ sẽ tiết ra dopamine – một chất dẫn truyền thần kinh đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh cảm giác hài lòng, phần thưởng và động lực. Dopamine mang đến cảm giác vui vẻ, khích lệ và thôi thúc con người tiếp tục nỗ lực. Nhờ vậy, lời khen ngợi có thể giúp nhân viên cảm thấy hạnh phúc, được ghi nhận và có thêm động lực để hoàn thành tốt công việc.
Oxytocin, thường được gọi là “hormone tình yêu”, cũng được kích thích sản xuất khi con người nhận được lời khen ngợi. Oxytocin đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và duy trì các mối quan hệ xã hội, giúp tăng cường sự gắn kết, lòng tin và sự đồng cảm giữa con người. Nhờ vậy, lời khen ngợi có thể giúp cải thiện mối quan hệ giữa nhân viên và quản lý, tạo ra môi trường làm việc tích cực và hiệu quả hơn.
Phản ứng sinh học trong tâm lý
2.2 Lợi ích về hành vi và hiệu suất làm việc
Khi được khen thưởng nhân viên sẽ cảm thấy được công nhận, trân trọng và có động lực để tiếp tục nỗ lực. Điều này dẫn đến sự gia tăng hiệu suất và năng suất làm việc một cách chủ động từ phía nhân sự. Lời khen ngợi cũng giúp nhân viên tập trung vào những điểm mạnh và phát huy tiềm năng của bản thân, từ đó đạt được thành công tốt hơn trong công việc và thậm chí là cuộc sống riêng của họ.
Lời khen ngợi chân thành giúp giảm bớt căng thẳng và lo âu, tạo ra môi trường làm việc tích cực và thoải mái hơn. Nhờ vậy, nhân viên sẽ cảm thấy gắn kết hơn với công việc và tổ chức, từ đó sẵn sàng cống hiến và đóng góp hết mình cho sự phát triển chung.
>> Xem thêm: Nhân viên mất động lực làm việc: Làm thế nào để khắc phục tình trạng này?
3. Thực hành khen thưởng nhân viên hiệu quả
Lời khen ngoài là những câu giao tiếp, nó còn là một công cụ đơn giản nhưng vô cùng hiệu quả để khích lệ con người và tạo ra những thay đổi tích cực. Tuy nhiên, để lời khen ngợi mang lại tác dụng tối ưu, cần thực hành một cách hiệu quả.
3.1 Phương pháp khen ngợi đúng cách
Thay vì khen ngợi chung chung như “Bạn làm rất tốt!”, hãy thử quan tâm chú ý vào những hành động, thành tích cụ thể chi tiết hơn để lời khen có ý nghĩa đối với người nhận.
Ví dụ: “Tôi rất bất ngờ và hứng thú với cách bạn giải quyết vấn đề Y. Tôi thấy với khả năng phân tích và tư duy logic của bạn, chúng ta đã tiết kiệm được kha khá thời gian và công sức cho dự án lần này.” Như vậy, có thể giúp nhân sự hiểu rõ đâu là điểm mạnh và đâu là mong muốn của ban quản lý để tiếp tục phát huy.
Bên cạnh đó, việc khen ngợi kịp thời sẽ giúp củng cố hành vi mong muốn và khuyến khích nhân viên lặp lại những thành tích tốt đẹp trong tương lai. Ngoài lời khen ngợi, có thể kết hợp với các hình thức động viên khác như thưởng thức, hỗ trợ phát triển,… để mang lại hiệu quả tốt nhất. Việc kết hợp đa dạng các hình thức động viên sẽ giúp khích lệ nhân viên một cách toàn diện và hiệu quả hơn.
3.2 Kỹ thuật khen thưởng trong quản lý
Để tạo dựng môi trường làm việc tích cực và khích lệ tinh thần nhân viên, việc khen ngợi cần được thực hiện thường xuyên và nhất quán. Nên dành thời gian quan sát và ghi nhận những nỗ lực, thành tích của nhân viên, sau đó khen ngợi họ một cách kịp thời và phù hợp.
Mỗi người có sở thích và cách tiếp nhận lời khen khác nhau. Nên khen ngợi theo cách phù hợp với tính cách của nhân viên để lời khen có tác động tích cực nhất. Tránh khen ngợi chung chung hoặc quá mức, điều này có thể khiến nhân viên cảm thấy không được tôn trọng hoặc nghi ngờ tính chân thành của lời khen.
>> Xem thêm: 15 cách giúp thúc đẩy tinh thần làm việc cho nhân viên
Kỹ thuật khen thưởng trong quản lý nhân sự hiệu quả
4. Ví dụ thực tiễn từ các tình huống trong công sở
Starbucks là một trong những chuỗi thương hiệu cà phê thành công và nổi tiếng nhất thế giới. Để chạm tới những thành công như hiện tại, đội ngũ nhân viên tại Starbucks đã nỗ lực không ngừng. Vậy tại sao họ lại gắn bó với thương hiệu như vậy? Một phần là nhờ văn hóa khen ngợi tại đây được đánh giá cao và góp phần tạo nên sự phát triển của công ty, cùng cách Starbucks áp dụng văn hóa khen ngợi:
4.1 Khuyến khích khen ngợi lẫn nhau
Starbucks khuyến khích nhân viên khen ngợi lẫn nhau một cách chân thành và cụ thể, đặc biệt là đối với khối nhân viên được cái cửa hàng, khi họ trực tiếp trò chuyện cùng khách hàng, phải luôn giữ thái độ vui vẻ nhất có thể. Điều này giúp tạo ra môi trường làm việc tích cực và gắn kết hơn, từ đó thúc đẩy tinh thần làm việc và hiệu quả lao động của nhân viên.
Ngoài ra, Starbucks có nhiều chương trình khen ngợi khác nhau, ví dụ như chương trình “Ngôi sao của tháng”, chương trình “Khen ngợi trực tuyến”, v.v. Các chương trình này giúp nhân viên cảm thấy được ghi nhận và trân trọng, từ đó có thêm động lực để tiếp tục cố gắng.
4.2 Khen ngợi khách hàng
Starbucks bên cạnh khen ngợi nhân viên, cũng chú trọng đến việc khen ngợi khách hàng, với triết lý ai cũng thích được khen. Nhân viên được thương hiệu khuyến khích khen ngợi khách hàng một cách chân thành và chu đáo, tạo ấn tượng tốt đẹp và khiến khách hàng cảm thấy hài lòng.
Để phục vụ cho điều đó, Starbucks có nhiều cách thức để khen ngợi khách hàng, ví dụ như nói lời cảm ơn, tặng quà nhỏ, v.v. Việc khen ngợi khách hàng giúp Starbucks xây dựng lòng trung thành với khách hàng và thu hút thêm nhiều khách hàng mới.
4.3 Tạo ra môi trường làm việc cởi mở và khuyến khích chia sẻ:
Môi trường làm việc tại Starbucks luôn là cái tên tiêu biểu khi cởi mở và khuyến khích nhân viên chia sẻ với nhau. Nhân viên được chia sẻ những câu chuyện tích cực, những lời khen ngợi dành cho đồng nghiệp, v.v. Điều này giúp củng cố tinh thần đoàn kết và tạo ra môi trường làm việc tích cực hơn.
4.4 Kết hợp khen ngợi với các hình thức động viên khác:
Ngoài lời khen ngợi, Starbucks còn kết hợp với các hình thức động viên khác như thưởng thức, hỗ trợ phát triển, v.v. Điều này giúp khích lệ nhân viên một cách toàn diện và hiệu quả hơn. Thương hiệu cũng thường xuyên tổ chức các hoạt động team building, các buổi đào tạo, v.v. để giúp nhân viên phát triển bản thân và gắn kết với nhau hơn.
>> Xem thêm: 6 cách giúp giảm tỷ lệ nghỉ việc của nhân viên
5. Kinh nghiệm đúc kết để khen ngợi trở nên hiệu quả hơn
Khen ngợi cụ thể sẽ giúp nhân viên hiểu rõ hành vi nào bạn đánh giá cao, từ đó khuyến khích họ tiếp tục phát huy những điểm mạnh của bản thân. Thay vì chỉ nói “Làm tốt!”, hãy nêu rõ lý do bạn khen ngợi nhân viên. Điều này sẽ giúp họ hiểu rõ hành vi nào bạn đánh giá cao và khuyến khích họ tiếp tục phát huy.
Thể hiện sự chân thành qua ánh mắt, nụ cười và giọng điệu khi khen ngợi, để người được khen cảm tấm lòng của bạn. Lời khen ngợi chân thành thể hiện sự trân trọng và quan tâm thực sự của bạn đối với nhân viên, từ đó giúp họ cảm thấy được ghi nhận và có thêm động lực để tiếp tục cống hiến.
Khi được khen ngợi kịp thời, nhân viên sẽ cảm nhận được sự quan tâm và ghi nhận của bạn, từ đó khích lệ họ tiếp tục phát huy những điểm mạnh của bản thân. Đây được cho là yếu tố quan trọng khi thực hiện công cụ lời khen trong môi trường làm việc.
Ngoài ra, mỗi người có sở thích và nhu cầu khác nhau. Hãy điều chỉnh lời khen ngợi của bạn sao cho phù hợp với từng cá nhân, điều này thể hiện sự quan tâm giữa quản lý và nhân viên. Ví dụ: Một người hướng ngoại có thể thích được khen ngợi trước đám đông, trong khi một người hướng nội lại thích được khen ngợi riêng tư.
>> Xem thêm: Nghệ thuật khích lệ nhân sự nhà quản trị không thể bỏ qua
Kinh nghiệm đúc kết để khen ngợi trở nên hiệu quả hơn
6. Kết luận
Khen thưởng nhân viên ngay lập tức không chỉ là một hành động đơn giản mà còn là một chiến lược quản lý hiệu quả dựa trên cơ sở tâm lý học và khoa học hành vi. Việc khen ngợi cụ thể và kịp thời giúp tăng cường lòng tự trọng, tạo động lực làm việc và cải thiện môi trường làm việc. Các nhà quản lý nên áp dụng kỹ thuật này để thấy được những thay đổi tích cực trong tinh thần và hiệu suất làm việc của nhân viên. Hãy nhớ rằng, một lời khen ngợi đúng lúc có thể tạo nên sự khác biệt lớn trong hành vi và tâm lý của nhân viên. Theo dõi MGE để cập nhật những bài viết sớm nhất nhé!
