Mô hình Schein, được phát triển bởi Edgar Schein, một giáo sư danh dự tại MIT Sloan School of Management, đây là mô hình tập trung vào cách văn hóa công ty ảnh hưởng đến hoạt động của một tổ chức, nhấn mạnh vào học tập và động lực nhóm. Hãy cùng MGE tìm hiểu những lợi ích to lớn của mô hình đối với doanh nghiệp phía bên dưới bài viết.
Tìm hiểu mô hình Schein
Edgar Schein, một giáo sư danh dự tại MIT Sloan School of Management, đã phát triển mô hình văn hóa tổ chức mang tên ông vào năm 1980. Mô hình này đi sâu vào tìm hiểu cách thức văn hóa của một công ty tác động đến hoạt động của tổ chức đó, đặc biệt nhấn mạnh vào vai trò của học tập và động lực nhóm trong việc định hình văn hóa.
Giáo sư Edgar Schein
Schein tin rằng văn hóa không phải là một yếu tố tĩnh tại mà thay vào đó, nó phát triển và tiến hóa theo thời gian. Quá trình này diễn ra khi nhân viên trong tổ chức cùng nhau trải qua các thay đổi, đối mặt với những thách thức từ môi trường bên ngoài và tìm cách giải quyết các vấn đề nảy sinh. Thông qua việc thích ứng và học hỏi từ những kinh nghiệm này, văn hóa tổ chức dần được định hình.
Văn hóa này không chỉ là một khái niệm trừu tượng mà có ảnh hưởng sâu sắc đến cách nhân viên cảm nhận về công việc, về tổ chức và cách họ tương tác với nhau. Nói cách khác, văn hóa tổ chức đóng vai trò như một “linh hồn” của tổ chức, chi phối suy nghĩ, tình cảm và hành động của các thành viên trong tổ chức đó.
>> Xem thêm: Những lưu ý quan trọng về các chỉ số đo lường văn hóa doanh nghiệp
Ba cấp độ văn hóa tổ chức trong mô hình Schein
3 cấp độ văn hóa trong mô hình của Schein
Để hiểu rõ hơn về văn hóa tổ chức, Schein đã phân chia nó thành ba cấp độ, mỗi cấp độ đại diện cho một mức độ khám phá và thấu hiểu khác nhau về văn hóa doanh nghiệp. Cụ thể, mô hình của Schein bao gồm ba cấp độ đại diện cho các chiều sâu khác nhau của sự hiểu biết văn hóa:
Hiện vật
Hiện vật, là những yếu tố hữu hình và dễ nhận biết nhất trong văn hóa tổ chức, đóng vai trò như lớp vỏ bọc bên ngoài, thể hiện qua không gian làm việc, quy định về trang phục, biểu tượng, nghi thức, phong cách giao tiếp và cả sản phẩm, dịch vụ. Tuy nhiên, theo Schein, những yếu tố này chỉ là bề nổi, là phần dễ thấy nhất của “tảng băng văn hóa”. Việc thay đổi chúng, ví dụ như thay đổi logo hay trang phục, không đồng nghĩa với việc thay đổi được những giá trị và niềm tin cốt lõi bên trong tổ chức. Nói cách khác, hiện vật chỉ là biểu hiện bề ngoài, không phải là bản chất thực sự của văn hóa. Để thấu hiểu và tạo ra những thay đổi sâu sắc trong văn hóa tổ chức, cần phải đào sâu vào những giá trị được ủng hộ và niềm tin cơ bản – những yếu tố nằm sâu bên trong và có sức ảnh hưởng lớn hơn nhiều.
Những giá trị hữu hình trong văn mô hình của Schein
Giá trị được ủng hộ hay chia sẻ
Giá trị được ủng hộ hay chia sẻ nằm ở tầng thứ hai của mô hình văn hóa tổ chức Schein. Chúng không chỉ đơn thuần là những yếu tố hữu hình bên ngoài mà phản ánh những giá trị, niềm tin và lý tưởng cốt lõi mà tổ chức công khai ủng hộ và truyền đạt. Những giá trị này được thể hiện rõ ràng thông qua tuyên bố sứ mệnh, tầm nhìn, triết lý kinh doanh, khẩu hiệu hoặc thậm chí là các câu chuyện được kể trong nội bộ công ty.
Giá trị được ủng hộ đóng vai trò quan trọng trong việc định hình văn hóa tổ chức. Chúng cung cấp kim chỉ nam cho hành vi và quyết định của nhân viên, đồng thời tạo nên sự khác biệt và bản sắc riêng cho tổ chức. Không giống như hiện vật, giá trị được ủng hộ có thể được điều chỉnh và thay đổi để tác động tích cực đến văn hóa tổ chức. Điều này có nghĩa là các nhà lãnh đạo có thể chủ động định hình và phát triển văn hóa thông qua việc xác định, truyền đạt và củng cố những giá trị quan trọng. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng sự thay đổi giá trị cần được thực hiện một cách cẩn trọng và nhất quán để đảm bảo sự đồng thuận và gắn kết trong toàn tổ chức.
>> Xem thêm: 4 nguyên nhân điển hình khiến nhân viên xa cách với tầm nhìn doanh nghiệp
Niềm tin cơ bản
Niềm tin cơ bản là tầng sâu nhất, cốt lõi nhất của văn hóa tổ chức theo mô hình của Schein. Đây là những giả định, niềm tin và giá trị được hình thành từ những trải nghiệm và quan sát trong quá khứ, ăn sâu vào tiềm thức của mỗi thành viên và trở thành kim chỉ nam cho mọi hành động và quyết định của họ. Chúng thường không được thể hiện rõ ràng bằng lời nói hay văn bản mà tồn tại ngầm, chi phối cách mọi người suy nghĩ và cảm nhận về công việc, về thành công, thất bại và về cả thế giới xung quanh.
Một ví dụ thực tế, niềm tin cơ bản của Apple là luôn hướng tới sự hoàn hảo và đổi mới không ngừng. Điều này thể hiện qua việc chú trọng đến thiết kế sản phẩm tinh tế, trải nghiệm người dùng tuyệt vời và không ngừng ra mắt những sản phẩm đột phá.
Mặc dù khó nhận biết và định hình, niềm tin cơ bản lại có sức mạnh to lớn trong việc định hình văn hóa tổ chức. Chúng ảnh hưởng đến cách thức làm việc, cách thức ra quyết định và cách thức tương tác giữa các thành viên. Chính vì vậy, việc thấu hiểu và tác động lên niềm tin cơ bản là một thách thức lớn đối với các nhà lãnh đạo, nhưng cũng là chìa khóa để tạo ra những thay đổi văn hóa sâu sắc và bền vững.
>>> Xem thêm: Khám phá cách thúc đẩy tinh thần làm việc của Apple
Ứng dụng mô hình Schein trong văn hóa doanh nghiệp
Google là một ví dụ điển hình về việc ứng dụng thành công mô hình văn hóa doanh nghiệp của Schein. Bề nổi của Google thể hiện qua không gian làm việc mở, trang phục thoải mái và các tiện ích như phòng gym, khu trò chơi, chính sách làm việc linh hoạt. Giá trị được tuyên bố của họ tập trung vào đổi mới, sáng tạo, hợp tác và tôn trọng sự đa dạng. Google tin rằng nhân viên là tài sản quý giá nhất và tạo môi trường làm việc vui vẻ, thoải mái sẽ giúp họ phát huy tối đa tiềm năng. Nhờ văn hóa doanh nghiệp độc đáo này, Google đã thu hút và giữ chân được những nhân tài hàng đầu, liên tục cho ra đời những sản phẩm và dịch vụ đột phá.
Netflix, một trong những công ty giải trí hàng đầu thế giới, cũng áp dụng mô hình Schein để xây dựng văn hóa doanh nghiệp. Bề nổi của Netflix thể hiện qua không gian làm việc hiện đại, chính sách nghỉ phép không giới hạn và chương trình đào tạo và phát triển nhân viên toàn diện. Giá trị được tuyên bố của họ tập trung vào tự do và trách nhiệm, khuyến khích nhân viên đưa ra quyết định độc lập, không ngại thử thách và đổi mới. Netflix tin rằng nhân viên có năng lực và động lực cao sẽ tự tìm ra cách tốt nhất để hoàn thành công việc. Văn hóa doanh nghiệp này đã giúp Netflix liên tục cho ra đời những nội dung sáng tạo và hấp dẫn.
Tại Việt Nam, Vinamilk cũng là một ví dụ về việc ứng dụng thành công mô hình Schein. Bề nổi của Vinamilk thể hiện qua đồng phục, logo, slogan, các hoạt động xã hội và chương trình khuyến mãi. Giá trị được tuyên bố của họ là chất lượng sản phẩm, uy tín thương hiệu, trách nhiệm với cộng đồng và phát triển bền vững. Vinamilk tin rằng chất lượng sản phẩm và uy tín thương hiệu là yếu tố quan trọng nhất để giữ chân khách hàng. Văn hóa doanh nghiệp này đã giúp Vinamilk trở thành công ty sữa hàng đầu Việt Nam, được người tiêu dùng tin tưởng và yêu mến.
Mô hình lý thuyết của Schein được ứng dụng rộng rãi trong doanh nghiệp hiện nay
>> Xem thêm: Cách Vinamilk xây dựng văn hóa doanh nghiệp
Ưu điểm và hạn chế của mô hình Schein
Ưu điểm của mô hình Schein
Mô hình văn hóa tổ chức của Schein mang đến một cái nhìn toàn diện và có hệ thống về văn hóa tổ chức. Nó cho phép chúng ta “bóc tách” từng lớp lang của văn hóa, từ những biểu hiện bề nổi như hiện vật cho đến những giá trị và niềm tin sâu kín nhất. Nhờ đó, các nhà quản lý có thể hiểu rõ hơn về những yếu tố nào đang thúc đẩy hoặc cản trở sự phát triển của tổ chức.
Mô hình này còn là một công cụ hữu ích để xác định những điểm mạnh và điểm yếu trong văn hóa hiện tại. Từ đó, các nhà lãnh đạo có thể đưa ra quyết định sáng suốt về việc nên giữ gìn, phát huy hay thay đổi những yếu tố nào để tối ưu hóa hiệu quả hoạt động và đạt được mục tiêu đề ra.
Hạn chế của mô hình Schein
Mặc dù có nhiều ưu điểm, mô hình Schein cũng không tránh khỏi những hạn chế nhất định. Đầu tiên, việc đo lường và thay đổi niềm tin cơ bản là một thách thức lớn. Những niềm tin này thường ăn sâu vào tiềm thức và rất khó để nhận diện, định lượng và tác động một cách trực tiếp.
Thứ hai, mô hình này có thể bị đánh giá là quá đơn giản hóa so với sự phức tạp của văn hóa tổ chức thực tế. Văn hóa không chỉ đơn thuần là ba cấp độ tách biệt mà còn là sự đan xen, tương tác phức tạp giữa nhiều yếu tố khác nhau. Mô hình của Schein có thể bỏ qua những yếu tố đặc thù và những sắc thái tinh tế của văn hóa, dẫn đến những đánh giá không đầy đủ hoặc thiếu chính xác.
Xây dựng một văn hóa doanh nghiệp vững mạnh không chỉ là thách thức mà còn là mục tiêu quan trọng đối với mọi tổ chức. Điều này đòi hỏi sự thấu hiểu sâu sắc về giá trị, niềm tin và hành vi của nhân viên, đồng thời cần có khả năng truyền đạt và lan tỏa những giá trị đó một cách hiệu quả. Nhận thức được tầm quan trọng này, MGE đã ra đời như một giải pháp toàn diện. Thông qua việc tạo ra một không gian mở để chia sẻ, tương tác và học hỏi lẫn nhau, MGE khuyến khích sự tham gia tích cực của nhân viên, giúp họ hiểu rõ hơn về văn hóa doanh nghiệp và đóng góp vào việc xây dựng một môi trường làm việc tích cực. Bên cạnh đó, MGE còn cung cấp các chương trình đào tạo trực tuyến và công cụ đo lường hiệu quả, hỗ trợ doanh nghiệp đánh giá và cải thiện chiến lược xây dựng văn hóa một cách liên tục. Hãy để MGE đồng hành cùng doanh nghiệp của bạn trên hành trình xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp!
Kết luận
Mô hình Schein đóng vai trò quan trọng trong việc nghiên cứu và quản lý văn hóa tổ chức doanh nghiệp. Hiểu rõ và áp dụng mô hình này giúp tổ chức xây dựng và duy trì một nền văn hóa mạnh mẽ, góp phần vào sự thành công và phát triển bền vững. Tuy nhiên, cần lưu ý những hạn chế của mô hình và kết hợp với các công cụ và phương pháp khác để có cái nhìn toàn diện và chính xác về văn hóa tổ chức. Đừng quên theo dõi MGE để khám phá thêm nhiều kiến thức bổ ích về văn hóa doanh nghiệp!
