Nâng cao lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp với mô hình 5 Forces (5 Áp lực cạnh tranh)

Mô hình 5 Forces (5 Áp lực cạnh tranh) của Michael Porter là một trong những công cụ phân tích chiến lược nổi tiếng, được sử dụng rộng rãi nhất trong lĩnh vực kinh doanh. Được phát triển bởi Giáo sư Michael Porter từ Trường Kinh doanh Harvard, mô hình này giúp các doanh nghiệp xác định và đánh giá 5 yếu tố chính ảnh hưởng đến khả năng sinh lời và lợi thế cạnh tranh trong ngành. Dưới đây là phân tích chi tiết về mô hình này.

1. Tổng quan mô hình 5 Forces

Mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Michael Porter sở hữu năm yếu tố chính ảnh hưởng đến khả năng sinh lời và lợi thế cạnh tranh trong ngành, bao gồm:

• Quyền lực của nhà cung cấp
• Quyền lực của khách hàng
• Mức độ cạnh tranh của các đối thủ hiện tại trong ngành
• Mối đe dọa từ các đối thủ mới tham gia vào ngành
• Mối đe dọa từ các sản phẩm hoặc dịch vụ thay thế

Các yếu tố trong mô hình 5 Forces

Mục tiêu của mô hình này là cung cấp cho doanh nghiệp một cái nhìn tổng thể và toàn diện về môi trường cạnh tranh, từ đó giúp họ xác định được cơ hội và thách thức, đồng thời đưa ra các quyết định chiến lược nhằm tăng cường lợi thế cạnh tranh và tối ưu hóa hiệu quả kinh doanh. Mô hình này đặc biệt hữu ích trong việc định hướng chiến lược dài hạn và phân bổ nguồn lực một cách hiệu quả, giúp doanh nghiệp duy trì và cải thiện vị thế của mình trên thị trường.

2. Các yếu tố trong mô hình 5 Forces

2.1 Quyền lực của nhà cung cấp

Quyền lực của nhà cung cấp đề cập đến khả năng của các nhà cung cấp trong việc áp đặt giá cả và các điều kiện thương mại lên doanh nghiệp. Các yếu tố quan trọng bao gồm:

• Số lượng nhà cung cấp: Khi số lượng nhà cung cấp ít, quyền lực của họ tăng lên, cho phép họ đòi hỏi giá cao hơn hoặc điều kiện thương mại có lợi hơn.
• Tính độc đáo của sản phẩm: Nếu sản phẩm hoặc dịch vụ của nhà cung cấp là độc đáo hoặc có tính đặc thù cao, doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn trong việc thay thế nhà cung cấp, từ đó tăng quyền lực của nhà cung cấp.
• Chi phí đổi nhà cung cấp: Nếu chi phí đổi nhà cung cấp cao, doanh nghiệp sẽ ít có khả năng chuyển đổi, làm tăng quyền lực của nhà cung cấp.
• Mối quan hệ cộng sinh: Quan hệ hợp tác lâu dài và chiến lược có thể giảm quyền lực của nhà cung cấp vì cả hai bên đều phụ thuộc lẫn nhau.

2.2 Quyền lực của khách hàng

Quyền lực của khách hàng liên quan đến khả năng của khách hàng trong việc đòi hỏi giá thấp hơn hoặc chất lượng dịch vụ tốt hơn. Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm:

• Số lượng người mua: Ít người mua hơn đồng nghĩa với việc mỗi khách hàng có sức ảnh hưởng lớn hơn.
• Chi phí chuyển đổi: Khách hàng dễ dàng chuyển sang đối thủ nếu chi phí chuyển đổi thấp, đối thủ có nhiều chương trình ưu đãi cạnh tranh hơn.
• Độ nhạy cảm về giá: Khách hàng thường ưu tiên sản phẩm có giá tốt hơn.
• Kiến thức của người mua: Khách hàng am hiểu thị trường có thể thương lượng tốt hơn.

2.3 Mức độ cạnh tranh của các đối thủ hiện tại trong ngành

Mức độ cạnh tranh giữa các đối thủ hiện tại trong ngành phản ánh mức độ mà các doanh nghiệp cạnh tranh với nhau. Các yếu tố quan trọng bao gồm:

• Số lượng đối thủ: Số lượng đối thủ càng nhiều, mức độ cạnh tranh càng cao.
• Tăng trưởng của ngành: Ngành có tốc độ tăng trưởng cao có thể giảm bớt mức độ cạnh tranh vì các doanh nghiệp có thể phát triển mà không cần tranh giành thị phần lẫn nhau.
• Tính tương đồng của sản phẩm/dịch vụ: Nếu sản phẩm/dịch vụ của các đối thủ tương đồng, doanh nghiệp sẽ phải cạnh tranh gay gắt về giá và chất lượng.

Doanh nghiệp cần chú trọng nghiên cứu, phân tích đối thủ cạnh tranh cùng ngành để nâng cao lợi thế cạnh tranh

2.4 Mối đe dọa từ các đối thủ mới tham gia vào ngành

Mối đe dọa từ các đối thủ mới tham gia vào ngành phản ánh khả năng xuất hiện các doanh nghiệp mới. Các yếu tố bao gồm:

• Quy mô kinh tế: Doanh nghiệp lớn có lợi thế về quy mô sẽ khó cho các đối thủ mới tham gia.
• Sự khác biệt của sản phẩm: Sản phẩm độc đáo sẽ khó bị thay thế bởi các đối thủ mới.
• Yêu cầu về vốn: Ngành yêu cầu vốn lớn sẽ hạn chế sự xuất hiện của các đối thủ mới.
• Quy định pháp lý: Quy định pháp lý nghiêm ngặt có thể làm giảm khả năng xuất hiện của các đối thủ mới.

2.5 Mối đe dọa từ các sản phẩm hoặc dịch vụ thay thế

Mối đe dọa từ các sản phẩm hoặc dịch vụ thay thế đánh giá nguy cơ từ các sản phẩm hoặc dịch vụ có thể thay thế sản phẩm/dịch vụ hiện tại của doanh nghiệp. Các yếu tố quan trọng bao gồm:

• Giá cả và chất lượng: Sản phẩm thay thế có giá thấp hơn và chất lượng tương đương hoặc tốt hơn sẽ là mối đe dọa lớn.
• Dễ thay thế: Sản phẩm dễ dàng thay thế sẽ tăng mức độ đe dọa đối với doanh nghiệp.

>>> Xem thêm: Mô hình hybrid working: Thách thức và cơ hội cho doanh nghiệp trong thời đại 4.0

3. Ưu điểm và hạn chế của mô hình 5 Forces

Mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Michael Porter là một công cụ mạnh mẽ và phổ biến trong phân tích chiến lược kinh doanh. Tuy nhiên, như bất kỳ công cụ phân tích nào khác, mô hình này cũng có những ưu điểm và hạn chế nhất định. Việc hiểu rõ những điểm mạnh và yếu của mô hình sẽ giúp doanh nghiệp áp dụng một cách hiệu quả và tối ưu hóa lợi ích từ nó.

Ưu và nhược điểm khi ứng dụng mô hình 5 Forces

Trong đó, những ưu điểm và hạn chế của mô hình này gồm:

Ưu điểm

• Dễ hiểu, dễ áp dụng: Mô hình này được trình bày một cách đơn giản, dễ hiểu và dễ áp dụng vào thực tiễn.
• Cung cấp cái nhìn toàn diện về môi trường kinh doanh: Giúp doanh nghiệp có cái nhìn tổng quan và chi tiết về các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh.
• Hỗ trợ quyết định chiến lược cạnh tranh và phân bổ nguồn lực: Giúp doanh nghiệp đưa ra các quyết định chiến lược đúng đắn và phân bổ nguồn lực hiệu quả.
• Áp dụng được cho mọi lĩnh vực và quy mô doanh nghiệp: Mô hình này có thể áp dụng cho bất kỳ ngành nghề và quy mô doanh nghiệp nào.

Hạn chế

• Có thể bỏ qua một số yếu tố quan trọng: Mô hình này có thể không bao quát hết tất cả các yếu tố ảnh hưởng đến cạnh tranh trong ngành.
• Giả định môi trường kinh doanh không thay đổi: Mô hình giả định rằng môi trường kinh doanh không thay đổi, trong khi thực tế có thể có nhiều biến động.
• Phân tích có thể mang tính chủ quan: Kết quả phân tích có thể bị ảnh hưởng bởi quan điểm và kinh nghiệm của người phân tích.
• Yêu cầu có đủ dữ liệu về ngành nghề và đối thủ cạnh tranh: Để phân tích chính xác, doanh nghiệp cần thu thập đủ dữ liệu về ngành nghề và các đối thủ cạnh tranh.

>>> Xem thêm: Cách ứng dụng mô hình SMART vào nội bộ doanh nghiệp

4. Ví dụ về mô hình 5 Forces của một số doanh nghiệp lớn tại Việt Nam

5.1 Vinamilk

Mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Vinamilk

Vinamilk là một trong những doanh nghiệp lớn nhất Việt Nam trong ngành sản xuất và phân phối sữa. Phân tích các yếu tố trong mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Vinamilk cho thấy:

• Quyền lực của nhà cung cấp: Vinamilk có một số lượng lớn các nhà cung cấp nguyên liệu như sữa tươi, đường, và các chất phụ gia khác. Số lượng lớn này giúp giảm quyền lực của từng nhà cung cấp riêng lẻ. Hơn nữa, Vinamilk đã xây dựng được mối quan hệ lâu dài và ổn định với nhiều nhà cung cấp, giúp đảm bảo nguồn cung liên tục và ổn định về giá cả.
• Quyền lực của khách hàng: Với mạng lưới phân phối rộng khắp cả nước và thương hiệu mạnh, quyền lực của khách hàng đối với Vinamilk không quá lớn. Vinamilk đã tạo dựng được niềm tin và sự trung thành từ người tiêu dùng nhờ chất lượng sản phẩm và dịch vụ chăm sóc khách hàng tốt. Tuy nhiên, khách hàng vẫn có nhiều lựa chọn khác trên thị trường, do đó Vinamilk thường liên tục cải tiến và đa dạng hóa sản phẩm để duy trì sự hấp dẫn.
• Mức độ cạnh tranh của các đối thủ hiện tại trong ngành: Ngành công nghiệp sữa tại Việt Nam có mức độ cạnh tranh cao với nhiều đối thủ mạnh như TH True Milk, Dutch Lady, và các nhãn hiệu sữa nhập khẩu. Vinamilk phải liên tục cải tiến chất lượng sản phẩm, tối ưu hóa quy trình sản xuất và phân phối, cũng như triển khai các chiến dịch tiếp thị hiệu quả để duy trì và mở rộng thị phần.
• Mối đe dọa từ các đối thủ mới tham gia vào ngành: Ngành sữa yêu cầu vốn đầu tư lớn và có nhiều rào cản về quy định an toàn thực phẩm và tiêu chuẩn chất lượng. Do đó, mối đe dọa từ các đối thủ mới không lớn.
• Mối đe dọa từ các sản phẩm hoặc dịch vụ thay thế: Sự gia tăng của các sản phẩm thay thế như sữa gạo, sữa yến mạch, sữa bắp, và các sản phẩm dinh dưỡng khác đang tạo ra mối đe dọa ngày càng lớn đối với Vinamilk. Chính vì vậy, Vinamilk rất quan trọng trong việc theo dõi sát sao thị trường và có những biện pháp thích ứng kịp thời, chẳng hạn như phát triển các dòng sản phẩm mới để cạnh tranh với các sản phẩm thay thế này.

5.2 VinFast

Mô hình 5 áp lực cạnh tranh của VinFast

VinFast là thương hiệu xe hơi và xe điện mới của Việt Nam, trực thuộc tập đoàn Vingroup. Phân tích các yếu tố trong mô hình 5 áp lực cạnh tranh của VinFast bao gồm:

• Quyền lực của nhà cung cấp: VinFast có chuỗi cung ứng toàn cầu và mối quan hệ chiến lược với nhiều nhà cung cấp lớn trên thế giới. Điều này giúp giảm quyền lực của nhà cung cấp vì VinFast có thể lựa chọn từ nhiều nhà cung cấp khác nhau và đàm phán các điều kiện thương mại có lợi hơn. Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào các nhà cung cấp công nghệ cao như pin xe điện cũng tạo ra một số thách thức nhất định.
• Quyền lực của khách hàng: Ngành công nghiệp ô tô có sự cạnh tranh khốc liệt và khách hàng có nhiều lựa chọn từ các thương hiệu xe hơi lớn như Toyota, Honda, và Tesla. Quyền lực của khách hàng trong ngành này khá lớn vì họ có thể dễ dàng chuyển sang các thương hiệu khác nếu không hài lòng với sản phẩm hoặc dịch vụ của VinFast. Do đó, VinFast thường tập trung vào chất lượng sản phẩm, dịch vụ hậu mãi và xây dựng thương hiệu mạnh để thu hút và giữ chân khách hàng.
• Mức độ cạnh tranh của các đối thủ hiện tại trong ngành: Ngành ô tô có mức độ cạnh tranh rất cao với nhiều đối thủ mạnh và có kinh nghiệm lâu năm. VinFast phải cạnh tranh không chỉ với các thương hiệu quốc tế mà còn với các nhà sản xuất ô tô trong nước. Để duy trì và mở rộng thị phần, VinFast chú trọng việc không ngừng đổi mới công nghệ, cải tiến chất lượng sản phẩm, và tối ưu hóa chi phí sản xuất.
• Mối đe dọa từ các đối thủ mới tham gia vào ngành: Ngành ô tô yêu cầu vốn đầu tư lớn, công nghệ cao và có nhiều rào cản kỹ thuật, do đó mối đe dọa từ các đối thủ mới không lớn. Tuy nhiên, với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ xe điện và xe tự lái, VinFast cần đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu và phát triển để giữ vững vị thế cạnh tranh.
• Mối đe dọa từ các sản phẩm hoặc dịch vụ thay thế: Nguy cơ từ các sản phẩm thay thế như phương tiện giao thông công cộng, xe đạp điện,… ngày càng tăng. Do đó, VinFast thường phải đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ, phát triển các dòng xe điện mới để đáp ứng nhu cầu thị trường và giảm thiểu tác động của các sản phẩm thay thế này.

Bằng cách hiểu và đánh giá đúng mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố trong mô hình 5 Forces như các ví dụ phía trên, các doanh nghiệp khác tại thị trường Việt Nam có thể nâng cao lợi thế cạnh tranh của mình. Trong đó, việc truyền thông nội bộ những giá trị hữu ích của mô hình 5 Forces này là rất quan trọng. Với hệ thống MGE được thiết kế như một hệ thống mạng nội bộ cho doanh nghiệp, MGE là nơi cung cấp thông tin, nâng cao văn hóa chia sẻ, giao tiếp nội bộ và xây dựng văn hóa doanh nghiệp. Với MGE, các tổ chức có thể dễ dàng quản lý và chia sẻ thông tin, giúp nhân viên phát triển hơn mỗi ngày, củng cố mối liên kết trong tổ chức, xây dựng một môi trường làm việc đồng nhất và hiệu quả. MGE là giải pháp toàn diện giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất, thích nghi linh hoạt với môi trường kinh doanh hiện đại.

>>> 4 ví dụ điển hình về doanh nghiệp có môi trường làm việc tốt nhất

Kết luận

Mô hình 5 Forces (5 Áp lực cạnh tranh) của Michael Porter là công cụ chiến lược hữu ích, giúp doanh nghiệp thấu hiểu và đánh giá toàn diện môi trường cạnh tranh. Để đạt hiệu quả tối ưu, doanh nghiệp cần kết hợp mô hình này với các phân tích chuyên sâu, am hiểu thị trường, từ đó xác định vị thế, dự đoán thách thức và xây dựng chiến lược phù hợp, góp phần gia tăng và duy trì lợi thế cạnh tranh bền vững của doanh nghiệp trên thị trường. Hãy theo dõi MGE để cập nhật thêm những bài viết mới nhất nhé!

>>> 4 giai đoạn then chốt giúp nâng cao trải nghiệm của nhân viên